Otyłość to choroba przewlekła, objawiajaca się nadmiernym zwiększeniem ilości tkanki tłuszczowej. Do zmierzenia tluszczowej masy ciała stosuje się wskaźnik BMI (body mass index), który oblicza się, dzieląc masę ciała (kg) przez wzrost do kwadratu (m2 ). U dorosłych (powyżej 18 lat) otyłość rozpoznaje się przy BMI ≥ 30 kg/m2 , a nadwagę przy BMI 25–29,9 kg/m2.

Spis treści

1. Otyłość – czym jest? Czy jest chorobą?
2. Rodzaje otyłości
3. Otyłość czy nadwaga – jak to sprawdzić?
4. Jakie są skutki otyłości?
5. Metody walki z otyłością
6. Leczenie otyłości

Otyłość – czym jest? Czy jest chorobą?

Otyłość jest obecnie w krajach rozwiniętych oraz rozwijających się największym problemem zdrowotnym. Jest to najczęściej występująca choroba metaboliczna, osiągająca według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) rozmiary epidemii. Niestety problem ten dotyczy zarówno dorosłych, młodzież jak i dzieci. Sam przyrost tkanki tłuszczowej w tej chorobie to jedno, na tym jednak nie koniec ponieważ nie leczona otyłość może prowadzić do cukrzycy typu 2, niedokrwiennej choroby serca czy nadciśnienia.

Rodzaje otyłości

Otyłość może wynikać z różnych przyczyn. Często powstaje w wyniku długotrwałego dostarczania do organizmu nadmiaru kilokalorii, który to nadmiar zostaje zmagazynowany w postaci tkanki tłuszczowej. Otyłość może powstawać również na skutek innej choroby. Może także rozwinać się w wyniku zażywania środków farmakologicznych.

Rozłożenie tkanki tłuszczowej w organizmie również stanowi o różnych typach otyłości. O otyłośći brzusznej mówi się wtedy gdy tkanka tłuszczowa gromadzi się na brzuchu. Oznacza się ją mierząc obwód talii poziomo w połowie odległości między dolnym brzegiem łuku żebrowego i górnym grzebieniem kości biodrowej. Wynik ≥ 94 cm u mężczyzn i ≥ 80 cm u nieciężarnych kobiet oznacza otyłość brzuszną. Inne jej nazwy to otyłość androidalna, trzewna, typu jabłko. Jest to ten typ otyłości, który szczególnie wpływa na rozwój insulinooporności. W sytuacji kiedy tkanka tłuszczowa gromadzi się na pośladkach i udach mówimy o otyłości gynoidalnej. Kiedy tłuszcz rozmieszczony jest w całym ciele mamy do czynienia z otyłością uogólnioną.

Otyłość czy nadwaga – jak to sprawdzić?

Podstawową metodą badania stopnia zaawansowania otyłości jest wskaźnik BMI, za pomocą którego określa się, czy stosunek masy ciała do wzrostu jest prawidłowy. BMI u dzieci wyznaczany jest tak samo, jednakże wyniki porównywane są z siatkami centylowymi, na których znajdują się konkretne przedziały wiekowe. Wartość tego wskaźnika obliczana jest na podstawie wzoru: BMI (kg/m2 ) = masa ciała (kg) wzrost (m) obwód talii w najszerszym miejscu.

Wskaźnik BMI interpretuje się w następujący sposób:

< 18,5 kg/m2 Niedowaga

18,5–24,9 kg/m2 Prawidłowa masa ciała

25–29,9 kg/m2 Nadwaga

30–34,9 kg/m2 Otyłość I stopnia

35–39,9 kg/m2 Otyłość II stopnia

> 40 kg/m2 Otyłość III stopni

Jakie są skutki otyłości?

Jak wcześniej wspomniałam otyłość jest chorobą, nie leczona zwiększa ryzyko rozwoju innych schorzeń, ponieważ nadmiar tkanki tłuszczowej nie jest korzystny dla zdrowia. Najczęstsze choroby współistniejące przy otyłości to:

•  Cukrzyca typu II – choroba, która niestety pojawia się coraz częściej, objawia się upośledzeniem trzustki, przez co wydziela ona mniej insuliny. Komórki w organizmie chorego na cukrzyce typu II są mniej wrażliwe na insulinę, przez co rozwja się także insulinooporność.
• Miażdżyca – jest to choroba związana ze zwężaniem tętnic w wyniku nagromadzenia się cholesterolu. Jej rozwój następuje w momencie niedostatecznego zaopatrzenia w krew i tlen takich narządów, jak nerki, serce, mózg i kończyny. Ta choroba to cichy zabójca, długo nie daje o sobie znać, a w tym czasie wspomniane wcześniej narządy ulegają niedotlenieniu.
• Niedokrwienna choroba serca jest wynikiem wcześniej wspomnianego niedotleniania w skutek niedostarczenia odpowiedniej ilości krwi, a tym samym tlenu do serca. Na tę chorobę umiera średnio 70-80% pacjentów spośród osób chorujących na otyłość.
• Nadciśnienie tętnicze – występuje, gdy wartość mierzonego ciśnienia skurczowego wynosi 140 mm Hg lub przekracza tę wartość i wartości ciśnienia rozkurczowego są większe od 90 mm Hg lub równe tej wartości.
• Obturacyjny bezdech senny – chorujących na tę przypadłość aż w 70% stanowią osoby ze stwierdzoną otyłością. Bezdech senny polega na powtarzających się epizodach przerw w oddychaniu wynoszących ponad 10 sekund, wraz z sennością w ciągu dnia i dysfunkcją układu krążeniowo-oddechowego.
• Choroby nowotworowe – m.in.: piersi, nerek, wątroby, jelita grubego, szyjki macicy, pęcherzyka żółciowego, pęcherza, przełyku, trzustki i tarczycy.
• Depresja – niejednokrotnie spowodowaną negatywnym postrzeganiem przez społeczeństwo i negatywną samooceną. Zły nastrój towarzyszący stanom depresyjnym przyczynia się do jeszcze większego zniechęcenia do wszelkiego rodzaju aktywności fizycznej.
• Zespół kompulsywnego jedzenia – wiąże się on z bardzo niską samooceną osób chorujących i nasila objawy depresji. Geneza tego schorzenia cechuje się niepohamowanym spożywaniem pożywienia bez względu na jego ilość i jakość.

Metody walki z otyłością

Otyłość można rozpoznać w łatwy sposób, natomiast jej leczenie, uzależnione jest przede wszystkim od podejścia samego pacjenta. Jeżeli osoba chorująca nie będzie miała w sobie siły walki i determinacji do wyleczenia, to namawianie jej do jakichkolwiek zmian nie przyniesie efektu. Pomoc osobom otyłym wymaga dużo cierpliwości i zaangażowania w zwalczanie choroby.

Wśród metod leczenia otyłości wyróżnia się m.in.:

• odpowiednio dobraną dietę,
• modyfikację zachowań,
• zwięszenie aktywności fizycznej,
• farmakoterapię,
• leczenie chirurgiczne.

Leczenie dietetyczne

Pierwszą i podstawową metodą stosowaną w leczeniu otyłości jest zastosowanie odpowiednio zbilansowanej diety, indywidualnie dobranej do każdego pacjenta. Przy jej doborze należy pamiętać o uwzględnieniu wszystkich czynników mających wpływ na dotychczasowy stan zdrowia, m.in. przebyte lub aktualne choroby, poziom aktywności fizycznej, a także przyzwyczajenia. Bilans energetyczny w diecie odchudzającej powinien być ujemny, ale nie może byc zbyt dużego deficytu energi. Kluczowa w procesie chudnięcia jest zmiana nawyków żywieniowych, aby utrata wagi była trwała.

Leczenie farmakologiczne

Farmakoterapia powinna stanowić jedynie uzupełnienie uprzednio wymienionych metod i nie powinna być stosowana u wszystkich osób. Zaleca się przyjmowanie leków osobom, które borykają się, prócz otyłości, także z innymi schorzeniami chorobowymi, np. cukrzycą typu II. Skuteczność lekoterapii jest zależna od zmian wprowadzonych w życie, dotyczących aktywności fizycznej oraz prawidłowego doboru diety. Jeśli zastosowanie leków w ciągu 3-6 miesięcy nie przyniesie pożądanych efektów utraty masy ciała o 5-10%, oznacza to, że leczenie farmakologiczne jest nieskuteczne.

Chirurgiczne leczenie otyłości

W najbardziej zaawansowanym stadium otyłości, gdy BMI > 40, czasami też w przypadku otyłości II stopnia, stosowane jest leczenie chirurgiczne. Zabiegi chirurgiczne mogą zostać przeprowadzone u osób, które ukończyły 18 lat i mają nie więcej niż 60 lat. Do mniej inwazyjnych metod leczenia chirurgicznego należą metody laparoskopowe.

Wśród nich wyróżnia się:

• nadmuchiwaną opaskę żołądkową – operacja polega na umieszczeniu opaski w górnej części żołądka, w taki sposób, aby obejmowała 5% jego powierzchni; lekarz może kontrolować średnicę opaski; po założeniu opaski przez 12-18 miesięcy należy stawiać się na wizyty kontrolne co miesiąc,

• ominięcie żołądkowo-jelitowe – ma na celu wydzielenie z żołądka „zbiorniczka” o pojemności 15 cm3 , a następnie zespolenie go z jelitem cienkim; przez 12 miesięcy po operacji należy zgłaszać się na kontrole co 3 miesiące.

Otyłość i nadwaga to coraz częścej występujący problem, wśród każdej grupy wiekowej. Nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej, pogarsza jakość życia, prowadząc do rozwoju innych chorób. Profilaktyka otyłości jak zdrowe nawyki żywieniowe, regularna aktywność fizyczna, odpowiednia ilość snu, umiejętność odpoczywania, a przez to redukcja stresu mogą pomóc utrzymać zawartość tkanki tłuszczowej na właściwym poziomie.

Źródła: